www.PragaodNova.waw.pl Katedra św. Floriana
Katedra św. Floriana, pl. Weteranów 1863 r. Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika, została wybudowana w latach 1886-1901 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Budowla miała stanowić przeciwwagę do zlokalizowanej nieopodal cerkwi, a jej neogotyckie formy nawiązywać do polskiej architektury narodowej (tzw. gotyk nadwiślański). The Cathedral Basilica of St. Florian Pyzy i pańska skórka Pyzy – Bazar Różyckiego, ul. Targowa 54
Pańska skórka – okolice Cmentarza Bródnowskiego
Kultowe wręcz praskie pyzy, mimo prostego składu, podbiły podniebienia warszawiaków i wciąż uwodzą przyjezdnych. Ich sukces zależy w równym stopniu od smaku, co od miejsca i sposobu podania. Pyzy z Bazaru Różyckiego, serwowane tradycyjnie w słoiku, nierzadko owiniętym gazetą dla utrzymania temperatury, to nie tylko uczta, ale też okazja do posmakowania praskiego folkloru. Pyzy and pańska skórka Plenerowe zabawy i rozrywki Plaża Poniatówka – przy moście Poniatowskiego
Park Praski al. Solidarności Jedną z najpopularniejszych rozrywek prażan w XIX wieku było spędzanie wolnego czasu w parku –
i niewiele zmieniło się od tego czasu. Do powstałego w latach 1865-1871 publicznego parku Aleksandryjskiego (obecnie Park Praski), zaprojektowanego przez Jana Dobrowolskiego, przychodzili wszyscy, niezależnie od statusu. The Beach and Park in Praga Praski MDM Osiedle Praga II między ul. Jagiellońską, Ratuszową,
11 Listopada, Namysłowską i Darwina Socrealizm zawędrował też na Pragę. W 1949 roku jego projekt powierzono młodym architektom, na czele których stał Jerzy Gieysztor. Niestety, zaproponowana koncepcja nie spodobała się ówczesnym władzom, bowiem nawiązywała do funkcjonalizmu, zamiast do obowiązującej doktryny socrealizmu. Szkoda! Nowy projekt Gieysztora i jego zespołu zaakceptowano i w 1950 r. przystąpiono do prac budowlanych. The Praga MDM
Pod czułą opieką Maryjki ul. Mińska 15, Okrzei 5, Targowa 61, Ząbkowska 3, 11 i 12,
Kawęczyńska 16 Kapliczki, niemi świadkowie historii, jaka rozgrywała się na podwórzach, w kamienicach i na ulicach, są obecne w wielu miejscach na Pradze. Stanowią świadectwo przywiązania prażan do wartości religijnych i kultu maryjnego, ale mają też dla mieszkańców wartość symboliczną i są przez wielu traktowane jako element praskiej tożsamości. Kapliczki odnaleźć można na dziedzińcach, na fasadach kamienic ukryte w niszach, na rogu ulic czy we wnętrzach budynków. Under the Watchful Eye of Mary Słodki Wedel ul. Zamoyskiego 28/30 Fabryka E. Wedel jest wciąż czynnym zakładem produkcyjnym. Na szczęście, bo jak by wyglądało nasze życie bez „Ptasiego mleczka”? A wszystko zaczęło się od cukierni, którą przy ulicy Miodowej otworzył Karol Wedel, ojciec Emila. Ten niemiecki cukiernik i majster piekarniczy sprzedawał czekoladę i karmel, a także własnego wyrobu ciastka. Produkty Karola Wedla cieszyły się popularnością, co pozwoliło mu myśleć o rozwijaniu działalności. Sweet Wedel Szpotański – innowator,
co ścigał się z Siemensem Fabryka Aparatów Elektrycznych, ul. Kałuszyńska 4 Kamionek nazywany jest „Praską Doliną Krzemową”, bo działało tu wiele zakładów przemysłowych, których produkcję uznawano za pionierską. Jednym z innowatorów był Kazimierz Tadeusz Szpotański, gruntownie wykształcony na niemieckich uczelniach inżynier elektryk. W 1918 roku założył on Fabrykę Aparatów Elektrycznych – pierwotnie skromny warsztat, w sukcesem jednak rozbudowywany, aż do pozycji największego w przedwojennej Polsce przedsiębiorstwa produkującego urządzenia elektryczne. Szpotański – the Innovator who competed with Siemens Bazylika – kawałek Rzymu
na Kawęczyńskiej Bazylika Najświętszego Serca Jezusowego, ul. Kawęczyńska 53 Potężny gmach Bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego zaskakuje na skromnej Szmulowiźnie
(a dokładniej na Michałowie), bo nie dość, że monumentalny, to w dodatku wzorowany na architekturze słynnej rzymskiej bazyliki św. Pawła za Murami. Klasycystyczną fasadę budynku, wzniesionego w stylu historyzującego modernizmu, zdobi dziesięć granitowych kolumn, które wykonano pierwotnie dla rzymskiego oryginału, ale… okazały się za krótkie. A Fragment of Rome on Kawęczyńska Różne oblicza ulicy
Skaryszewskiej Ulica Skaryszewska – Kamionek (Praga-Południe) Czasem spacer ulicą jest zarazem lekcją historii. Wspomnieniem o ludziach i wydarzeniach. Tak właśnie jest na wytyczonej w 1883 r. ulicy Skaryszewskiej.
Najstarsza istniejąca przy niej kamienica (z 1881 r.) znajduje się pod nr. 2. Działały tu m.in.: hurtownia wódek i likierów „Skaryszewianka”, w latach 20. XX wieku – cukiernia, bar i pracownia obuwia, a po wojnie restauracja „Maskotka”. Podczas remontu budynku w latach 2008-2009 pozostawiono na strychu ślady po pociskach artyleryjskich. The Many Faces of Skaryszewska Street W poszukiwaniu krasnali Odboje m.in. na ul. Środkowej 18, Ząbkowskiej 3 i 28, Wieleńskiej 19, Zamyskiego 28 Wędrówki po Pradze to gratka dla tropicieli ciekawych detali architektonicznych. Szczególnie bogato reprezentowane są tu tzw. odboje bramne, które oprócz waloru estetycznego miały w przeszłości również praktyczne zastosowanie. W zależności od okresu, szerokość przejazdów bramnych wynosiła minimum 182 cm (XIX wiek) lub 3 m (początek XX wieku). Dwarves, Gatestops, Twists and Turns Praski street art ul. Targowa 12, 14, 15 i 22, ul. Mackiewicza 1 Street art – początkowo nielegalny i karany – z biegiem czasu stał się cenionym zjawiskiem artystycznym.
To sztuka ulotna, w praskim wydaniu dotyczy to nawet murali, które często mają tu krótki żywot. Artyści jednak podkreślają, że zwłaszcza Praga-Północ jest dzielnicą sprzyjającą kreatywnym realizacjom w jej przestrzeni. Praga street art Monopol nie tylko
dla koneserów ul. Ząbkowska 27/31 Centrum Praskie Koneser to przykład niezwykle udanej adaptacji neogotyckich budynków dawnej fabryki wódek uzupełnionych o nowoczesne obiekty harmonijnie wpisujące się w zabytkową tkankę miejską. Przestrzeń pomiędzy ulicami Ząbkowską, Nieporęcką, Białostocką i Markowską to modelowy przykład połączenia funkcji mieszkaniowej, handlowej, biznesowej i kulturalnej. An Alcohol Dispensary not only for Connoisseurs X-lecia, Jarmark, PGE Narodowy
– różne odsłony stadionu al. Ks. J. Poniatowskiego 1 W miejscu, gdzie obecnie znajduje się stadion PGE Narodowy, mieścił się Stadion Dziesięciolecia Manifestu Lipcowego. Wybudowano go w latach 1954-1955 według projektu Jerzego Hryniewieckiego, Zbigniewa Ihnatowicza i Jerzego Sołtana, z socrealistycznymi zmianami. Obiekt przeznaczony był do gry w piłkę nożną oraz do lekkiej atletyki. Boisko okalały odkryte trybuny z drewnianymi ławkami, na których mogło zasiąść niemal 100 tysięcy widzów. Dziesięciolecia, Jarmark, PGE Narodowy - The many faces of a stadium Willa Pod Zwariowaną Gwiazdą ZOO i willa, ul. Ratuszowa 1/3 Na terenie Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego znajduje się modernistyczny budynek, który określa się mianem „Willi Pod Zwariowaną Gwiazdą”. Wybudowano ją w 1931 roku, jako służbowe mieszkanie dla dyrektora ZOO, Jana Żabińskiego. Obok Żabińskiego, jego żony Antoniny i dzieci Ryszarda i Teresy mieszkały tutaj zwierzęta, które wymagały opieki. Villa of the Crazy Star www.PragaodNova.pl Dofinansowanie zadania publicznego ze środków Ministerstwa Rozwoju i Technologii zgodnie z zawartą Umową nr III/16/P/63003/2820/21/DT. Kamienice – seniorki
z ul. Środkowej Pałacyk Konopackiego, ul. Strzelecka 11/13(róg Środkowej)
Kamienica Marii Galeotti, ul. Strzelecka 10 (ul. Środkowa 22)
Ulica Środkowa została wytyczona w XIX wieku na gruntach należących do Ksawerego Konopackiego. Założona przez Konopackiego osada miała 11 ulic, z czego najważniejsza była właśnie Środkowa, nic więc dziwnego, że to przy niej wyrosły najbardziej okazałe budynki.
Jednym z nich jest dom Ksawerego Konopackiego, nazywany przez współczesnych pałacykiem ze względu na kształt i detale architektoniczne. The Oldest Tenement Houses of Środkowa Street Rosyjskim szlakiem po Pradze Cerkiew św. Marii Magdaleny, al. Solidarności 52
Koszary, ul. 11 Listopada 17/19
Kamienice: ul. Stalowa 25, ul. Wileńska 1, 9, 13
Napisy: ul. Borowskiego 2, ul. Inżynierska 5
Górująca w krajobrazie Pragi-Północ cerkiew prawosławna to budynek sakralny, ale zarazem symbol rosyjskiej dominacji. Świątynię wzniesiono w stylu bizantyjsko-rosyjskim w latach 1867-1869, według projektu Mikołaja Syczewa, a jej usytuowanie w bezpośrednim sąsiedztwie Dworca Petersburskiego miało jednoznacznie sugerować przyjezdnym, kto tu rządzi. On the Russian Trail through Praga Ukryte fabryczki ul. Konopacka 17, ul. Inżynierska 5A i 5B, ul. Targowa 14 Na praskich podwórkach, obok oficyn i zabudowy gospodarczej, zachowały się budynki, które w przeszłości były większymi lub mniejszymi fabrykami, warsztatami czy piekarniami. Tego typu przedsiębiorstwa lokowały się zwykle wokół oficyn na trzecim lub czwartym podwórzu. informacyjnych. Obecność tych zakładów to ślad praskiej tradycji przemysłowej, która w znacznej mierze określa tożsamość tej dzielnicy. Hidden factories Prawobrzeżne muzea
Muzeum Warszawskiej Pragi, ul. Targowa 50/52
Muzeum Neonów, ul. Mińska 25 (budynek nr 55)
Warszawskie Muzeum Chleba, ul. Jadowska 2
Muzeum Polskiej Wódki. ul. Plac Konesera 1
Na Pradze mają siedziby liczne muzea, w tym także
te zrodzone z pasji prywatnych osób. Nie sposób wymienić wszystkich, ale ich różnorodność pozwala wybrać coś dla siebie. Główną placówką jest Muzeum Warszawskiej Pragi położone obok wejścia na Bazar Różyckiego. Muzeum zajmuje trzy zabytkowe kamienice i oficynę, które powstawały od końca XVIII aż do połowy XIX wieku. The Museums on the Right Side of the River Bazar Różyckiego ulica Targowa 54. Kultowe miejsce dla wielu pokoleń warszawiaków. Targowisko z tradycją sięgającą końca XIX wieku, owiane legendą, przyciągające niepowtarzalną ofertą handlową i takimż klimatem. Oaza warszawskiej gwary i folkloru, gdzie można było kupić wszystko – zwłaszcza to, czego brakowało na rynku: np. podczas okupacji – broń i ubrania szyte z płótna spadochronów, po wyzwoleniu – amerykańskie ciuchy z paczek UNRRA, dla potrzebujących – dokumenty, łącznie z aktem zgonu... The Różycki Bazaar
Kolejowa Praga Budynek PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., ul. Targowa 74 Dla pasjonatów kolejnictwa Praga jest prawdziwą mekką! Budowa w XIX wieku dwóch dworców kolejowych – Dworca Petersburskiego i Dworca Terespolskiego była kamieniem milowym dla rozwoju tej części Warszawy, ale też źródłem problemów. Jeden z nich: odseparowanie torowiskiem Nowej Pragi i Szmulowizny trwa po dziś dzień. Plusów było jednak zdecydowanie więcej. Teren zyskał na atrakcyjności, co przyciągało zarówno inwestorów, jak i ludzi poszukujących pracy. Railway Praga Kamienice z ulicy Targowej ul. Targowa 19, 48, 57, 59 i 84 Główną arterią praską pędzono niegdyś woły (stąd dawna nazwa jednego z jej odcinków – Wołowa)
i trzodę chlewną, a pewnym momencie wypasano
na niej kozy. Od 1881 roku ograniczono
i uporządkowano targowisko uliczne, postawiono
na zieleń, a nowe kamienice zaczęły przypominać wielkomiejską zabudowę. The Tenement Houses of Targowa Street Kultowe knajpki, bary,
restauracje Najbardziej „kulinarne” praskie ulice:
Ząbkowska, Stalowa, Wileńska Kulinarna mapa Pragi-Północ obejmuje wiele miejsc. Oferują one różnorodną kuchnię – od pomysłów autorskich, tradycyjne dania, po fast foody. Od paru lat popularne są również food trucki, które od momentu otwarcia OFF Brzeska na Bazarze Różyckiego, stały się stałym elementem w przestrzeni. Iconic Restaurants, Eateries, Bars Praskie safari Park Praski, ul. Floriańska 14, Targowa 19 i 50/52, Okrzei 26,
Kawęczyńska 16, Kłopotowskiego 1/3 Nie trzeba lecieć do Afryki, żeby przeżyć emocje safari. Wystarczy wybrać się na Pragę-Północ. I nie chodzi tu jedynie o wizytę w ZOO. Przedstawiciele zwierzęcego świata obecni są w przestrzeni dzielnicy w wielu formach – jako rzeźby, murale czy detale architektoniczne. Zacznijmy od tropienia misiów. W latach 50. przy al. Solidarności powstał wybieg dla niedźwiedzi brunatnych. Miśki stały się też bohaterami muralu na budynku przy ulicy Floriańskiej 14. Praga Safari Zagłębia rzemieślnicze ul. Targowa 2, 4, 12 i 18 Zakłady rzemieślnicze stanowią ważną część dziedzictwa kulturowego warszawskiej Pragi. Niestety, w dobie postępującej automatyzacji produkcji zawody związane z rzemiosłem uważane są za ginące. Mistrzowie odchodzą, a uczniowie nie garną się do podtrzymywania tradycji. Po niektórych zawodach takich, jak np. druciarz, pozostały już tylko wspomnienia. Prague Crafts Kosmetyczny potentat Fabryka Schicht-Lever, Pollena-Uroda, ul Szwedzka 20
„Florange”, ul. Stalowa 34
Jeśli ktoś chciałby udowodnić, że w Warszawie istnieje bardziej higieniczna dzielnica niż Praga, przegrałby z kretesem! W bogatej, praskiej tradycji przemysłowej branża kosmetyczna odgrywała niebagatelną rolę.
To z fabryki na ulicy Szwedzkiej pochodzą pamiętane jeszcze przez naszych dziadków mydła Biały Jeleń i słynny proszek do prania „Radion”, który podobno sam prał, jak głosiła „Piosenka o Radionie” wykonywana przez Tadeusza Faliszewskiego. Cosmetics in Prague Praska Galeria Sław ul. Stalowa 14 Praga pozazdrościła Los Angeles i zapragnęła mieć własną Aleję Gwiazd. W 2017 r. stało się! Na chodniku przy ulicy Stalowej 14 odsłonięto Praską Galerię Gwiazd, w której upamiętniono znane osobistości zasłużone dla Pragi. Pomysłodawcą akcji jest Krzysztof Michalski, praski społecznik, który zgłosił projekt do Budżetu Partycypacyjnego. O tym, kto w ten sposób zostanie wyróżniony, zadecydowali sami mieszkańcy. Praga Hall of Fame Willa fabrykantów chemicznych ul. Siarczana 6 Targówek Fabryczny stanowi część dzielnicy Targówek, a swoją nazwę zawdzięcza działającym tutaj w XIX wieku fabrykom. Przemysłowa przeszłość tego obszaru widoczna jest w nazwach ulic: Siarczana, Chemiczna, Naftowa, Hutnicza czy Szklana, które nawiązują przede wszystkim do przemysłu chemicznego. The Chemical Manufacturer Villa Uwaga, kręcą… filmy ul. Mała Praga to unikatowy kawałek miasta, gdzie można poczuć smak przedwojennej stolicy. Niepowtarzalny, praski klimat docenili filmowcy często obsadzając ją
w roli tła do kręconych przez siebie fabuł.
Oryginalnych plenerów użyczała najczęściej wytyczona w 1887 roku ulica Mała na Pradze-Północ, zasłużenie zyskując tytuł najbardziej filmowej ulicy Warszawy. Roman Polański kręcił na niej „Pianistę”, Andrzej Wajda „Pokolenie” i „Korczaka”, a Jan Komasa „Miasto 44”. Filming in Praga Od Telefunkena po street art ul. Owsiana 14 i 14A Na poprzemysłowe dziedzictwo Kamionka składa się wiele fabryk, trudno jednak znaleźć miejsce, które byłoby lepszym potwierdzeniem tej tradycji niż ul. Owsiana 14 i 14A. Industrialne początki sięgają tu lat 30. XX wieku, kiedy od Alicji z Jagminów Skarbek-Malczewskiej trzy działki kupił „Sidol” Fabryka Przetworów Chemicznych Maksa Sternhella. Na potrzeby fabryki wybudowano nowoczesny gmach produkcyjny, który dotrwał do dzisiejszych czasów. Telefunken to Street Art Teatr Baj ul. Jagiellońska 28 Magiczne miejsce na mapie Pragi! Siedziba powstałego w 1928 roku, najstarszego w Polsce, teatru lalek znajduje się w budynku, który zachwyca nie tylko dzieci. Gmach przy ul. Jagiellońskiej 28, świeżo oddany po generalnym remoncie, zyskał dwie nowoczesne sale widowiskowe, udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami i piękne dekoracje naścienne autorstwa Dariusza Twardocha. The Baj Theater Praga artystyczna BLISKA, LUBELSKA, TARGOWA
Spacer zaczynamy od ulicy Bliskiej na Kamionku. Początkowo była ona drogą do wsi Kamion, zaś swoją nazwę zyskała dopiero w XIX wieku. Na ścianie szczytowej kamienicy pod nr 23 znajduje się mural namalowany w lipcu 2014 roku w ramach festiwalu Street Art Doping 2015. Festiwal ten jest jednym z najbardziej cenionych wydarzeń związanych ze sztuką ulicy w Polsce. Autorem pracy, którą można oglądać na kamienicy, jest pochodzący z Chin artysta DALeast. Artistic Praga Praga wyznaniowa FLORIAŃSKA, AL. SOLIDARNOŚCI, ZĄBKOWSKA, KAWĘCZYŃSKA Spacer zaczynamy od ulicy Floriańskiej, którą wytyczono w latach 60. XIX wieku, jako jedną z ulic odchodzących promieniście od powstałego wówczas Placu Aleksandrowskiego. Pod nr 3 znajduje się wybudowana w latach 1886-1901 neogotycka katedra św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika. Zaprojektował ją Józef Pius Dziekoński. Warto zwrócić uwagę nie tylko na wnętrze świątyni, ale również na umieszczone na elewacji frontowej mozaiki. Spiritual Praga Praskie fabryki
SZWEDZKA, RÓWNA, INŻYNIERSKA Spacer zaczynamy od ulicy Szwedzkiej, obok II linii Metra (stacja Szwedzka). Ulicę wytyczono w latach 60. XIX wieku. Widoczna po dziś dzień zabudowa fabryczna pod nr 22 i 24 ma bogatą, przemysłową historię. Pod koniec XIX wieku funkcjonowała tam Fabryka Lamp i Wyrobów Metalowych Braci Brünner, Hugo Schneider i R. Ditmar, która zajmowała się produkcją lamp naftowych, gazowych i elektrycznych oraz kuchenek i palników. Praga Factories Praskie Hollywood
ULICA MAŁA, STALOWA, KOWELSKA Spacer zaczynamy od ulicy Małej, którą wytyczono w II poł. XIX wieku na prywatnych gruntach Ludwika Walusińskiego. Można tutaj zobaczyć domy z końca XIX wieku (np. Mała 1, Mała 10), początku XX wieku (np. Mała 11) czy z lat 1911-1913 (np. Mała 13). Filmowcy chętnie wybierają tę ulicę, ponieważ zachowane przy niej kamienice stanowią doskonałe tło dla filmów, których akcja ma miejsce w przedwojennej Warszawie lub w czasach okupacji. Praga’s Hollywood